พฤติกรรมการปรับตัว หรือ Adaptive Behavior จะเป็นพฤติกรรมเพื่อเปลี่ยนพฤติกรรมเดิมให้กลายเป็นพฤติกรรมใหม่ โดยมักจะเป็นที่เข้าใจว่า เป็นการปรับพฤติกรรมเพื่อให้สอดคล้องเข้ากับสถานการณ์แวดล้อม และ บริบทในขณะนั้น… ทั้งเพื่อลดผลกระทบด้านลบต่างๆ ที่ประเมินได้ และ เพื่อเพิ่มผลประโยชน์ที่ประเมินว่าจะได้ ที่สามารถเห็น “เป็นเหตุเป็นผล” อย่างเด่นชัด…
แต่ในทางจิตวิทยาก็ยังพบพฤติกรรมการปรับตัวผิดปกติ หรือ Maladaptive Behavior ที่เกิดจากชุดความคิดของบุคคลที่ใช้เปลี่ยนพฤติกรรม “มีตัวแปรอื่น หรือ เงื่อนไขอื่น” ถูกใช้เพื่อหลีกเลี่ยง “เหตุผล” ที่สมควรใช้เป็นเงื่อนไขการปรับตัวอย่างตรงไปตรงมา รวมทั้งตัวแปรที่เป็นความบกพร่องทางสติปัญญา และ วิจารณญาณแบบต่างๆ บกพร่อง ตั้งแต่ขั้นมึนเมาไปจนถึงภาวะพิการทางสมองโดยกำเนิด
ประเด็นก็คือ… พฤติกรรมการปรับตัว หรือ Adaptive Behavior ถือเป็นทักษะชีวิต และ ยังเป็นทักษะสังคมที่สำคัญต่อความอยู่รอดทั้งสำเร็จสมหวัง และ ล้มเหลวผิดพลาด มีการพัฒนาและเติบโตคู่มากับจิตวิทยาพัฒนาการของทุกคนตั้งแต่ถือกำเนิดจนตายจากโลกนี้ไป… ซึ่งทุกคนต้องปรับตัว และ แสดงพฤติกรรมเพื่อการปรับตัวอย่างต่อเนื่อง ไม่ว่าจะรู้ตัวหรือเป็นไปตามพัฒนาการโดยธรรมชาติก็ตาม
Adaptive Behavior จึงถูกพัฒนาใช้เป็นหนึ่งในเครื่องมือทดสอบตรวจวัดพัฒนาการ และ เชาว์ปัญญาที่สำคัญร่วมกับเครื่องมืออื่นๆ โดยมี Vineland Adaptive Behavior Scale หรือ VABS ถูกใช้อย่างแพร่หลายในการประเมินเด็กที่แสดงพฤติกรรมแบบ Maladaptive Behavior หรือ พฤติกรรมการปรับตัวผิดปกติ เพื่อค้นหาสาเหตุ และ ระบุข้อบกพร่องเพื่อช่วยเหลือต่อไป
ประเด็นที่น่าสังเกตุก็คือ… ในคนปกติที่ชัดเจนว่าไม่ได้บกพร่องทางสติปัญญา… พฤติกรรมการปรับตัว หรือ Adaptive Behavior ส่วนใหญ่ก็ยังเห็นเป็นการตัดสินใจแบบไม่สมเหตุสมผลมากมาย ซึ่งหลายกรณีถูกใช้เพียงเพื่อ “ลดความวิตกกังวล” ของตนเองชั่วคราวเท่านั้น โดยเฉพาะการใช้ตัวแปร “รัก–โลภ–โกรธ–กลัว” มาชี้นำพฤติกรรมอย่างไม่เหมาะสม หรือ ใช้เป็นเงื่อนไขเพื่อเปลี่ยนพฤติกรรมเดิมไปเป็นพฤติกรรมใหม่… ที่บ่อยครั้งจากหลายกรณีได้กลายเป็นพฤติกรรมใหม่ที่ทำลายความสุข และ ปิดกั้นความพึงพอใจในชีวิตบางแง่มุมไปอย่างน่าเสียดาย… การเว้นที่จะปรับตัว และ เปลี่ยนพฤติกรรมด้วย “เหตุผล” ซึ่งตัวเองเข้าใจดีที่สุด และ ควบคุมตัวแปรได้ดีที่สุด… จึงไม่ต่างจากการปล่อยมือจากแฮนด์จักรยานในขณะที่เท้ายังปั่นไปข้างหน้าเรื่อยๆ
ดูยังไงก็จบสวยยากทุกกรณี!
References…
- https://en.wikipedia.org/wiki/Adaptive_behavior
- https://suicide.dmh.go.th/abstract/details.asp?id=4986
- https://th.rajanukul.go.th/_admin/file-research/230-0-1611729234.pdf
- https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/vineland-adaptive-behavior-scale
