ออกแบบชีวิต… ออกแบบอนาคต

อนาคต… คำๆ นี้กว้างใหญ่และเวิ้งว้างที่หลายคนคงจุกเมื่อถูกถาม ทั้งๆ ที่ข้อเท็จจริงก็คือ วันนี้กับวันพรุ่งนี้ยังมีหลายอย่างที่เหมือนกันอยู่… และพรุ่งนี้กับวันถัดๆ ไปก็จะยังมีเงื่อนไข ตัวแปรและเหตุการณ์ ที่คุ้นเคยของวันก่อนๆ ปะปนอยู่ ซึ่งหลายครั้งอาจจะไม่ต่างกันมากมายอะไรด้วยซ้ำ… ประเด็นจึงมีอยู่ว่า อนาคตที่เราถามถึงและตามหา… เราอยากให้อะไรเปลี่ยนไปแค่ไหน และมีความน่าจะเป็นอย่างที่เราอยากให้เปลี่ยนจริงแค่ไหนอย่างไร

บทความนี้เป็นตอนต่อของซีรีย์ Designing Your Life ตอนที่หกต่อจาก Mind Mapping… วาดเส้นทางชีวิตจากความคิดตัวเอง โดยยึดแนวทางและหลักคิดแบบ Design Thinking จากหนังสือ Designing Your Life ของ Bill Burnett และ Dave Evans ผู้สอนหลักสูตร Design Thinking ที่ Stanford D. School ด้วยการถอดบทเรียนและตีความแบบ Reder… อ่านจบแล้วถ้าชอบก็ช่วยแชร์แบ่งปันคนอื่นให้ด้วยครับ หรืออยากชี้แนะติเตือนประเด็นไหนอย่างไร ก็ยินดีน้อมรับผ่านกล่องความเห็นท้ายบทความหรือ DM ข้อความส่วนตัวมาใน Line: @reder ก็ได้ครับ

ตอนนี้เราจะมาออกแบบชีวิตกันจริงๆ แล้ว… ซึ่งการออกแบบชีวิตในที่นี่จะหมายถึง “การออกแบบเราในอนาคต” แบบที่เราอยากเป็น หรืออย่างน้อยก็ตามแบบที่เราคิดว่าควรจะเป็น… ซึ่งวิธีที่เราคุ้นเคยที่สุดก็คือการวางแผนชีวิต อย่างเรื่องแผนชีวิตหลังเกษียณ… แผนการเงินก่อนแต่งงาน… แผนการเงินหลังแต่งงาน… แผนชีวิตลูกๆ… และสารพัดแผน ที่หนึ่งแผนสร้างขึ้นเพื่ออนาคตเดียวตามเป้าหมายของแผน… และระหว่างทำตามแผนก็มีเพียงสำเร็จหรือล้มเหลว เป็นตัวชี้วัด

ถึงตรงนี้ผมคิดว่าเราควรมานิยามคำว่า “อนาคต” ให้เข้าใจตรงกันก่อน… เพราะหลัก Design Thinking สร้างอนาคตด้วยตัวแปรและไอเดียหลากหลาย… ซึ่งหมายถึงอนาคตก็จะมีตัวเลือกและผลลัพธ์ที่หลากหลายด้วย… 

ที่จะบอกก็คือ… อนาคตมีหลายอนาคตให้เราเลือก!… และเราเป็นคนเลือกหรือลองเลือก ไม่ใช่จำเป็นต้องเลือก เพราะมีหนทางเดียวที่ต้องเป็นแบบนั้นหรือแบบนี้… และต้องอยู่กับหนทางนั้นไปแบบไม่ให้ผิดแผน… ซึ่งหลัก Design Thinking ไม่ได้กังวลเรื่องผิดพลาดหรือแผนพัง หากนั่นคือการเรียนรู้ที่พร้อมจะปรับเปลี่ยนไปหา “อนาคต” แบบอื่นๆ จากตัวเลือกและไอเดียหลากหลาย

ในหนังสือ Design Thinking บทนี้จะขอให้เรา “ใช้จินตนาการและวาดแผนชีวิตที่เป็นไปได้ 3 แบบในอีก 5 ปีข้างหน้า”… และเราในจินตนาการทั้งสามแบบ เรียกว่าแผน โอดิสซีย์ หรือ Odyssey เลียนแบบตำนานการผจญภัยของโอดิสซีอุส หรือ Odysseus กษัตริย์จากเกาะอิธาคา ที่เข้าร่วมรบในสงครามชิงกรุงทรอย… หลังเสร็จศึกกรุงทรอยแล้วจึงล่องเรือกลับอิธาคา แต่เรื่องราวเกินคาดก็พาให้ Odysseus ใช้เวลาถึง 10 ปีกว่าจะได้กลับบ้าน ที่มีความหวัง ความรักและเพื่อนร่วมรบ ช่วยกันฟันฝ่าอุปสรรคและศัตรู หรือแม้แต่โชคชะตา

ถึงตรงนี้… แผนชีวิต 3 แบบที่หนังสือแนะนำอาจจะสร้างความประหลาดใจให้หลายๆ ท่าน… เพราะแผนชีวิตทั้ง 3 เป็นแผนที่ต้องแตกต่างกันอย่างเห็นได้ชัด เพื่อสร้างทางเลือกที่แตกต่างอย่างชัดเจนขึ้นทั้ง 3 ทาง

ทางที่หนึ่ง… ชีวิตที่กำลังเป็นอยู่ และจินตนาการยาวไปอีก 5 ปีข้างหน้าว่าชีวิตจะเป็นอย่างไร

ทางที่สอง… ให้คิดหาสิ่งที่จะทำหากชีวิตแบบที่หนึ่งไม่มีอยู่ และหากเลือกทำทางนี้แล้วอีก 5 ปีข้างหน้าจะเป็นอย่างไร

ทางที่สาม… ให้คิดถึงสิ่งที่อยากลุยทำหากไม่ต้องสนใจเงินทองและชื่อเสียงหน้าตา และหากเลือกหนทางนี้แล้วอีก 5 ปีข้างหน้าจะเป็นอย่างไร

การทำ Odyssey Plan จะเหมือน Workshop อื่นๆ ที่ผ่านมาคือ… Download Odyssey Plan Template เพื่อพิมพ์ออกมาใช้ก่อน

องค์ประกอบของ ODYSSEY Plan จะมีเส้นแบ่งปีให้ 5 ช่อง 5 ปี ให้เราลองวางแผนชีวิตตั้งแต่ปีที่ 1 ถึงปีที่ 5

ส่วนเกจ์วัด 4 อันเอาไว้ประเมินทรัพยากรและสิ่งที่ควรรู้เกี่ยวกับแผนของเราได้ด้านต่างๆ ว่ามีอันไหนอย่างไร ได้แก่

– Resources หรือ ด้านทรัพยากร… เรามีทรัพยากรเพียงพอ เช่น เงิน แรง เวลา ความสามารถ ในการทำตามแผนนี้มากไหม 

– I Like it หรือ ฉันชอบมันแค่ไหน… ประเมินว่าเรารู้สึกตื่นเต้นกับแผนชีวิตนี้มากน้อยแค่ไหน

– Confidence หรือ ความมั่นใจ… ประเมินว่าเราจะทำตามแผนนี้ได้สำเร็จแค่ไหน

– Coherence หรือคุณค่าตามประสงค์… หมายถึงแผนนี้ตอบโจทย์กับสิ่งที่เราให้คุณค่าในชีวิตหรือไม่แค่ไหน

ส่วน 6 Words Title… ให้ตั้งชื่อแผนด้วยคำสั้นๆ 6 คำ

และ Question This Plan Address… ให้บอกคำถามหรือข้อสงสัยที่จะเกิดขึ้นหากเราทำตามแผนนี้

ข้อเท็จจริงอย่างหนึ่งที่ต้องไม่ลืมก็คือ… Design Thinking เป็นหลักการพัฒนานวัตกรรมที่เน้นการค้นหาต้นแบบนวัตกรรม หรือ Prototype ที่ต้องไม่เชื่อว่า… ไอเดียเดียวหรือต้นแบบชิ้นเดียวจะพาความสำเร็จที่คาดหวังมาให้ หลัก Design Thinking จึงต้องหาไอเดียหลากหลายมาสร้าง Prototype หลายๆ แบบและทดลองหลายๆ ครั้ง

Design Thinking เพื่อออกแบบนวัตกรรมชีวิตก็เช่นเดียวกัน… การสร้าง Odyssey Plan 3 แบบก็คือการเตรียมสร้าง Prototype ชีวิต 3 แบบมาดู… ซึ่งเราอาจจะต้องทิ้งหมดทั้งสามแบบที่ร่างขึ้นก็ได้ เมื่อถึงขั้นทำ Prototype จนได้ข้อเท็จจริงและข้อมูลลึกๆ อีกมากที่เรายังไม่รู้

ต้องลองครับถึงจะรู้ว่าทำไมคนจำนวนมากจึงจ่ายเงินเพื่อไปทำ Workshop กับ Bill Burnett หรือ Dave Evans เพื่อเขียน Odyssey Plan กันทั่วโลกที่ศาสตราจารย์ทั้งสองท่านเดินทางไปบรรยาย

ลองดูด้วยตัวเองก่อนก็ได้ครับ!