ปัจจุบันเครือข่ายบ้านเรียน หรือ Homeschool หรือ การจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานโดยครอบครัวมีความเคลื่อนไหวคึกคักผ่านกิจกรรมและผู้ติดตามมากขึ้นในกลุ่มโซเชียลมีเดียหลายกลุ่ม ซึ่งหลายความเห็นมองว่า… การระบาดของเชื้อไวรัสโควิด 19 และปัญหา PM 2.5 ในเมืองใหญ่ สร้างความกังวลให้พ่อแม่ผู้ปกครองที่ต้องออกจากบ้านไปส่งลูกไว้โรงเรียน โดยเฉพาะลูกเล็กระดับอนุบาลและปฐมต้น… ซึ่งก็คงไม่ต้องอธิบายเพิ่มว่าโรงเรียนจะรับเด็กๆ ไว้ทำกิจกรรมอะไรต่อได้แค่ไหน ก่อนที่พ่อแม่ผู้ปกครองจะต้องดั้นด้นกลับมารับลูกๆ กลับบ้าน
หลายคนที่พอมีความรู้จึงตามหาข้อมูลเรื่อง Homeschool กันจริงจังมากขึ้น แม้ส่วนใหญ่จะข้าม Homeschool อ้างอิงระบบการศึกษาตามอัธยาศัย อ้างอิงพระราชบัญญัติส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย พ.ศ.2551 ไปที่แนวทางหลักสูตรต่างประเทศกันเป็นส่วนใหญ่ โดยเฉพาะการจดทะเบียน Homeschool เครือข่ายต่างประเทศเพื่อใช้การสอบเทียบมาตรฐาน GED หรือ General Educational Development ของสหรัฐอเมริกา รวมทั้ง IGCSE หรือ International General Certificate of Secondary Education ของฝั่งอังกฤษ เพื่อไปสุดทางที่การสอบเทียบระดับมัธยมศึกษาตอนปลายของสหรัฐอเมริกาหรืออังกฤษ ซึ่งการสอบเทียบในประเทศไทยได้ยกเลิกไปเมื่อนานมาแล้ว และคงไว้แต่ระบบการศึกษานอกโรงเรียนที่จัดโดย กสน. หรือ สำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยเท่านั้น… และคนไทยส่วนหนึ่งไม่รู้ด้วยซ้ำว่า ครอบครัวสามารถยื่นจดทะเบียนและจัดการศึกษาให้บุตรหลานตัวเองได้
เวบไซต์ Homeschoolnetwork.org ถือเป็นศูนย์กลางแห่งหนึ่งที่เครือข่าย “บ้านเรียน หรือ Homeschool” ในบ้านเราใช้แลกเปลี่ยนเรียนรู้แนวทางทุกมิติเกี่ยวกับ Homeschool… ซึ่งคำแนะนำเรื่องการจดทะเบียน Homeschool ในประเทศไทย จะเริ่มต้นโดยครอบครัวพ่อแม่ผู้ปกครอง “เตรียมแผนการศึกษา” ไปติดต่อขอจดทะเบียน ณ ฝ่ายส่งเสริมการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาใกล้บ้าน
เอกสารที่ต้องเตรียมหลักๆ ก็จะมีแผนการเรียนหรือแผนการศึกษา โดยมีหลักสูตรและแผนการเรียนรู้ พร้อมเกณฑ์การประเมิน… หรือจะเอาหลักสูตรกลางของกระทรวงศึกษามาใช้ หรือเอามาปรับให้เข้ากับบริบทก็ได้… ส่วนที่เหลือจากนั้นคงเป็นกรณีเฉพาะที่อาจจะต้อง ปรับปรุงตามความเห็นของศึกษานิเทศก์ประจำเขตพื้นที่ที่ยื่นจดทะเบียน ซึ่งก็ถือเป็นดุลพินิจตามอำนาจหน้าที่ของเจ้าพนักงาน… ถ้าไม่มีอะไรติดขัดเกินระดับปกติ การยื่นจดทะเบียนจะต้องแล้วเสร็จใน 30 วันตามกฏหมาย
ประเด็นเป็นแบบนี้ครับ… คนอยากทำ Homeschool ย่อมเป็นมือใหม่กันเป็นส่วนใหญ่ ซึ่งการเตรียมหลักสูตรและแผนการสอนขั้นสมบูรณ์ในคราวเดียวคงเป็นเรื่องยาก แต่เครือข่ายของ Homeschoolnetwork.org ก็มีความช่วยเหลือและการแบ่งปันเอกสารเตรียมจดทะเบียน ถึงขั้นมีมิตรสหายในเครือข่ายอาสาเป็นพี่เลี้ยงช่วยเตรียมเอกสารก่อนการยื่นจดทะเบียน จนกระทั่งได้ใบอนุญาต
การจดทะเบียนก็เพื่อให้ “สามารถจัดการเรียนรู้โดยได้รับวุฒิการศึกษาตามระบบการศึกษาขั้นพื้นฐาน” ตั้งแต่อนุบาลจนถึงมัธยมศึกษาปีที่ 6 และได้รับสิทธิที่พึงได้ต่างๆ ตามกฎหมาย เช่น สิทธิในการรับเงินสนับสนุนการศึกษา สิทธิในการสอบโอเน็ต สิทธิในการเรียน รด. หรืออื่นๆ ด้วย
ท่านที่ส่งลูกไปโรงเรียนจันทร์ถึงศุกร์ และส่งลูกเรียนพิเศษทั้งเสาร์และอาทิตย์… ซึ่งเข้าใจว่า ต้องให้ลูกได้ไปโรงเรียนเพื่อให้ได้วุฒิการศึกษาถูกต้อง แม้จะต้องส่งลูกไปเรียนพิเศษเพื่อเสริมความรู้เอานอกโรงเรียนจนแทบไม่มีเวลาไปทำอย่างอื่น… ลองศึกษาแนวทาง Homeschool ดูบ้างก็ดีครับ
โดยส่วนตัวผมเชื่อว่า… ในยุคที่การจัดการศึกษาผ่านสื่อการเรียนการสอนแบบดิจิทัลได้ครบและสะดวกอย่างในปัจจุบัน สิ่งที่โรงเรียนมีและโดดเด่นเหมือนในอดีต หลายอย่างกลายเป็นอุปสรรคการเรียนรู้ท่ามกลางคลื่นความเปลี่ยนแปลงมากมาย… ลองนึกดูซิครับว่า ถ้าผู้ปกครองครอบครัวหนึ่งยื่นจดทะเบียน Homeschool กับ GED หรือ IGCSE จนลูกสอบเทียบได้มอปลาย และสมัครเรียนระดับปริญญาหลักสูตรออนไลน์เพื่อเอาวุฒิการศึกษา หรือเรียนเพื่อสอบใบรับรองทักษะเฉพาะทาง เช่น หลักสูตร Advanced Blockchain… หลักสูตร Expertise in Agricultural Robotics… หลักสูตร UAV and Drone Pilot และอะไรอีกมากที่แม้แต่การศึกษาในระดับมหาวิทยาลัยเองก็ยังต้องปรับตัวไปทำหลักสูตรเฉพาะทางกันหมด…ในขณะเดียวกัน ทักษะอาชีพมากมายสามารถฝึกฝนเรียนรู้ผ่านแพลตฟอร์มดิจิทัล ผลิตผลงาน สร้าง Portfolio พัฒนา Profile และเข้าสู่อาชีพการงานที่ “ใช้ผลงานพิสูจน์ความรู้” แทนระบบใบรับรองคุณวุฒิ ซึ่งในปัจจุบัน… หลายอาชีพขอดูเป็นเอกสารประกอบเท่านั้นเอง
แบบฟอร์มและเอกสารที่เกี่ยวข้องอื่นๆ ที่ใช้ประกอบการจัดตั้งและยกเลิกการจัดการศึกษาโดยครอบครัวมีไม่มากครับ รายการเอกสารที่ผมได้มา อ้างอิงกลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษา สพป.เชียงใหม่ เขต 4… ประกอบด้วย
- แบบคำขออนุญาตจัดตั้งการจัดการศึกษาโดยครอบครัว
- แบบคำขอจัดทำแผนการจัดการศึกษาสำหรับครอบครัว
- คำสั่งให้เลิกจัดการศึกษาโดยครอบครัว (กรณีครอบครัวขอยกเลิกเอง)
- คำสั่งให้เลิกจัดการศึกษาโดยครอบครัว (กรณีคณะกรรมการมีมติยกเลิก)
- หลักฐานทางการศึกษาสำหรับกลุ่มเป้าหมายเฉพาะ
ท่านที่สนใจติดต่อขอรายละเอียด ณ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาในพื้นที่ของท่านได้ทันทีครับ!
References…
