โมเดลวิสาหกิจชุมชนที่เข้มแข็งมากที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศไทย อยู่ในพื้นที่อำเภอเต่างอย จังหวัดสกลนคร… ที่นั่นมีการปลูกและแปรรูปมะเขือเทศอย่างเป็นระบบ ขนานไปกับการปลูกมะเขือเทศป้อนโรงงานหลวงที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ทรงมีพระราชดำริไว้
มะเขือเทศ หรือ Tomato หรือชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Lycopersicon Esculentum Mill… ผลของมะเขือเทศมีสาร Carotenoid หรือ แคโรทีนอยด์อยู่มาก ซึ่งมี Pigment หรือ รงควัตถุสีส้มและแดง 2 ชนิด คือ Sinv บีตา-แคโรทีน และ Lycopene หรือ ไลโคปีน… มีสมบัติเป็นสารต้านอนุมูลอิสระที่สามารถ ยับยั้งอนุมูลอิสระได้อย่างมีประสิทธิภาพและป้องกัน การก่อตัวของเซลล์มะเร็งในต่อมลูกหมาก ปอด และ กระเพาะอาหาร
ปี พ.ศ. 2523… พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ได้เสด็จพระราชดำเนินทรงเยี่ยมราษฎรบ้านนางอย ตำบลเต่างอย อำเภอเต่างอย จังหวัดสกลนคร โดยไม่มีหมายกำหนดการ และทรงประทับแรมที่วัดบ้านนางอย… ทำให้พระองค์ท่านได้รับทราบถึงปัญหาของคนในหมู่บ้านนางอย จึงทรงมีพระราชดำริในการพัฒนาความเป็นอยู่ของราษฎร โดยเริ่มจากการแก้ไขปัญหาสุขภาพของคนในชุมชน ทรงมีพระราชดำริสร้างอ่างเก็บนํ้าห้วยค้อ เพื่อเป็นแหล่งนํ้าสำหรับการบริโภคและการเกษตร และทรงมีพระราชดำริก่อตั้งโรงงานหลวงอาหารสำเร็จรูปที่ 3 (เต่างอย) จังหวัดสกลนคร เพื่อรองรับผลผลิตทางการเกษตรและส่งเสริมให้เกษตรกรเพาะปลูกพืช เพื่อส่งจำหน่ายให้แก่โรงงานหลวง… ซึ่งมะเขือเทศเป็นพืชสำคัญลำดับต้นๆ ที่มีการส่งเสริมให้ปลูกเป็นพืชหลังนา
ปี พ.ศ. 2527… โรงงานหลวงสร้างเสร็จ ทำให้เกษตรกรบ้านนางอยได้ขายผลผลิตมะเขือเทศให้กับโรงงานหลวง นับจากนั้นเป็นต้นมาจนถึงปัจจุบัน ส่งผลให้มะเขือเทศเป็นพืชเศรษฐกิจที่สำคัญของหมู่บ้าน สร้างอาชีพ สร้างรายได้เปรียบเสมือนเส้นเลือดที่คอยหล่อเลี้ยงท้องถิ่นชุมชนนางอย
ต่อมา… มหาวิทยาลัยราชภัฏกลนคร ร่วมกับสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย หรือ สกว. ก็ได้สนับสนุนทุนวิจัยเพื่อท้องถิ่นภายใต้โครงการ โครงการวิจัยกระบวนการเพิ่มคุณค่าและมูลค่าผลิตภัณฑ์มะเขือเทศโดยการมีส่วนร่วมของชุมชนบ้านนางอย ตำบลเต่างอย อำเภอเต่างอย จังหวัดสกลนคร โดยมีเป้าหมายเพื่อให้ชุมชนบ้านนางอยได้มีส่วนร่วมในการสร้างมูลค่าและคุณค่าของมะเขือเทศ เพื่อเป็นทางเลือกในการประกอบอาชีพที่มั่นคง และสามารถพัฒนาสู่ความอยู่ดีกินดีของชุมชน ตามแนวพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9
การจัดเวทีระดมความคิดร่วมกับชาวบ้านที่ปลูกมะเขือเทศบ้านนางอย โดยใช้กระบวนการวิจัยเพื่อท้องถิ่น เพื่อเป็นแนวทางในการวิจัยพบว่า กระบวนการเพิ่มคุณค่าและมูลค่าผลิตภัณฑ์มะเขือเทศบ้านนางอย เกิดจากการศึกษาเพื่อค้นหาคำ ตอบทั้ง 4 ข้อที่ผ่านมาทำ ให้ทราบว่า มะเขือเทศบ้านนางอยมีคุณค่ามากต่อชุมชนบ้านนางอย โดยมะเขือเทศทำให้เกิดอาชีพในชุมชน เศรษฐกิจของชุมชนดีขึ้น มีงานทำที่บ้านไม่ต้อง
ออกไปทำงานนอกหมู่บ้าน ดินดีขึ้น ปลูกข้าวงาม ที่ดินถูกใช้ประโยชน์อย่างคุ้มค่า สามารถนำมาใช้เลี้ยงโคและเลี้ยงไก่ ก่อให้เกิดรายได้จากการขายมะเขือเทศ
การแปรรูปที่น่าสนใจของชุมชนนางอยประกอบด้วย…
- ผงมะเขือเทศโดยวิธีระเหยนํ้าแบบพ่นฝอย หรือ Spray Drying… เพื่อนำไปใช้เป็นผลิตภัณฑ์เสริมอาหารได้ในหลายรูปแบบ ได้แก่ ใช้บริโภคโดยตรงในรูปของแคปซูลอัดเม็ด หรือบรรจุซองเพื่อใช้ผสมในอาหารหรือเครื่องดื่มตามความต้องการ… ใช้เป็นสารเสริมอาหารผสมในผลิตภัณฑ์อาหารทั่วไป เช่น เครื่องดื่มมะเขือเทศสำเร็จรูปพร้อมชง ลูกอม อัดเม็ดกลิ่นรสมะเขือเทศ
- สบู่ แชมพูและเครื่องสำอางค์มะเขือเทศ… มีทั้งสบู่เหลวและสบู่ก้อน ผสมน้ำผึ้งป่า… กากกาแฟ และจมูกข้าว รวมทั้งแชมพู เครื่องสำอางค์และผลิตภัณฑ์สปา
- อาหารแปรรูป… ทั้งแยมมะเขือเทศ… น้ำมะเขือเทศ… ซอสมะเขือเทศ และมะเขือเทศแช่อิ่ม
อ้างอิง
