เทรนด์ค้าปลีกรูปแบบใหม่หรือ New retail ซึ่งมีการนำเทคโนโลยีเข้ามาพัฒนารูปแบบบริการและบริหารจัดการกำลังเป็นจุดเปลี่ยนที่มีนัยยะสำคัญในตลาดค้าปลีก ซึ่งขณะนี้จะเห็นได้ชัดจากการเคลื่อไหวของช่องทางการขายผ่านเครื่องจำหน่ายอัตโนมัติ หรือ Vending Machine ที่มีในเมืองไทยมาไม่ต่ำกว่า 20 ปี แต่ที่ผ่านมาขยายตัวอยู่ในทำเลจำกัดและตอบโจทย์เฉพาะกลุ่ม เพราะจุดอ่อนของการชำระค่าสินค้าที่ยังไม่สะดวก แต่จากการเข้ามาของระบบการชำระแบบดิจิทัลหรือ Cashless กำลังทำให้ช่องทางนี้กลายเป็นสนามรบใหม่ของธุรกิจค้าปลีก
เวบไซต์ smmagonline.com เผยแพร่สถิติอันน่าตื่นตะลึงโดยคาดว่า… ปี 2020 มูลค่าตลาดรวมของ Vending Machine ในเมืองไทยจะขยายตัวมากกว่า 25,000 ตู้ จากปัจจุบันที่มีอยู่ราว 21,100 ตู้ และมีอัตราการเติบโตเฉลี่ย 25% ต่อปี นับตั้งแต่ปี 2557-2561 และคาดอีกว่า… จากนี้ไป ระดับการขยายตัวจะพุ่งสูงขึ้นอย่างรวดเร็วจากความสะดวกสบายที่มากขึ้นด้วย Cashless ซึ่งชำระได้หลายรูปแบบ เช่น คิวอาร์โค้ด วอลเลต และ บัตรเครดิต-เดบิต
เครื่องจำหน่ายสินค้าอัตโนมัติ หรือ Vending Machine อาจจะดูไม่ใช่เรื่องใหม่แล้วสำหรับคนไทย เพราะมีให้เห็นอยู่มากมาย ซึ่งเจ้าตู้ที่ว่านี้เข้ามาเป็นอีกหนึ่งช่องทางขาย… ในขณะที่คนที่สนใจจะทำธุรกิจค้าปลีกกันมาก แต่ก็มีข้อจำกัดสำคัญด้านเงินลงทุน ราคาที่ดินที่สูงและการขาดแคลนแรงงานที่จะขายของและเฝ้าร้าน ดังนั้น ตู้จำหน่ายสินค้าจะเข้ามาตอบโจทย์ผู้ที่ต้องการจะค้าขายดังกล่าว โดยเฉพาะเมื่อคนจะซื้อของจากตู้ได้โดยไม่ต้องหาแลกเหรียญอีกต่อไป
ที่สำคัญกว่านั้น… สนามค้าปลีกผ่าน Vending Machine กำลังกลายเป็นสนามใหม่ของทุนยักษ์ใหญ่ที่ผมเชื่อว่า… นับจากนี้จะแข่งขันกันดุเดือดแน่นอน… เดี๋ยวจะแง้มให้ดูว่ามีใครเป็นใครในสนามนี้
SUN108 Vending ในเครือสหพัฒน์
บุกเบิกตลาดเครื่อง Vending Machine มากว่า 20 ปี ขณะนี้มีเครื่องกระจายอยู่ในตลาดกว่า 10,000 จุด จำหน่ายทั้ง เครื่องดื่ม อาหารและสแน็ค รวมแล้วมีสินค้ากว่า 500 SKU โดยสัดส่วนของทำเลที่ตั้งกว่า 65% อยู่ในพื้นที่โรงงานสำหรับรองรับการทำงาน 24 ชั่วโมง ในโมเดิร์นเทรด 5% อาคารที่พักอาศัย 5% ที่เหลือเป็นสถานศึกษา อาคารสำนักงานครอบคลุมพื้นที่ให้บริการแล้วกว่า 26 จังหวัด… สินค้าที่จำหน่าย 60% เป็นเครื่องดื่ม และ 40% คือขนมขบเคี้ยวและบะหมี่กึ่งสำเร็จรูป และเพิ่มบริการรับชำระบิลต่างๆ ซึ่งเครื่อง Vending Machine ของซัน 108 เริ่มรองรับแคสเลสในปี 2559 ด้วยการร่วมกับ Rabbit LINE Pay ในการเพิ่มช่องทางการชำระเงินผ่านสมาร์ทโฟน จากนั้นได้เปิดรับชำระผ่าน Alipay
Vending Café จาก CP RAM เครือซีพี
เครือซีพีเป็นผู้นำในตลาดค้าปลีกขนาดเล็ก อย่างร้านสะดวกซื้อที่ตอบโจทย์เรื่องความสะดวกสบาย แต่ด้วยข้อจำกัดด้านขนาดพื้นที่ซึ่งหายากและต้นทุนที่ขยับขึ้นตลอดเวลา Vending Machine จึงเป็นโอกาสที่เครือซีพีมองเห็นและเริ่มเข้ามาเอาจริง ผ่าน 2 บริษัทลูกในเครือคือ CP Ram และ CP Retailink ซึ่งมีฐานของธุรกิจต่างกัน และต่างใช้ความได้เปรียบที่มีอยู่มาต่อยอดในช่องทาง Vending Machine
ซีพีแรม ซึ่งฐานหลักคือการผลิตอาหาร และเบเกอรี่ ป้อนเข้าสู่ร้านเซเว่นอีเลฟเว่น 12,000 สาขา แต่ด้วยเป้าหมายที่จะต้องผลักดันรายได้ให้เติบโตไม่ต่ำกว่าปีละ 10% ด้วยแผน NEW S CURVE ซึ่งซีพีแรมเลือกที่จะใช้กลยุทธ์ปั้นช่องทางจัดจำหน่ายของตัวเองขึ้นมา ในรูปแบบเครื่องจำหน่ายอัตโนมัติแบบเดี่ยว ซึ่งจะติดตั้งตามสถานที่ต่างๆ นำร่องด้วย แบรนด์ Foodie:D จำหน่ายอาหารกล่องแช่แข็งเช่นเดียวกับเซเว่นอีเลฟเว่นพร้อมไมโครเวฟในตัว อุ่นและรับประทานได้ทันที… และยังได้พัฒนา Vending Café ซึ่งจะให้บริการที่หลากหลายในจุดเดียว โดยจัดวางเครื่องจำหน่ายอาหารแช่แข็งหรือประเภทชิลล์ฟู้ด อาหารหวาน เครื่องดื่มร้อน-เย็น เบเกอรี่ และสเน็ค พร้อมไมโครเวฟและมีมุมให้นั่งกินอาหารไว้บริการ… รองระบบชำระเงินผ่านคิวอาร์โค้ดของทรูมันนี่ พร้อมเพย์ บัตรเครดิต เดบิต ของวีซ่าและมาสเตอร์การ์ด โดยเปิดทดลองสาขาแรกที่อาคาร ซี.พี.ทาวเวอร์ 1 ถนนสีลม
CP Retailink เครือ CP
เดิมซีพี รีเทลลิงค์ จำหน่ายอุปกรณ์ประกอบอาหาร เครื่องดื่มและวัตถุดิบกาแฟ สำหรับกลุ่มธุรกิจเช่นโรงแรม เชนร้านอาหาร ร้านสะดวกซื้อ ระยะหลังได้ต่อยอดสู่การเป็นเจ้าของร้านกาแฟหลากหลายแบรนด์ซึ่งเป็นการพัฒนาเพื่อทำธุรกิจแฟรนไชส์… ล่าสุดซีพี รีเทลลิงค์ เข้าสู่ตลาดเครื่องจำหน่ายสินค้าอัตโนมัติ ด้วยการเพิ่มแบรนด์ BEAEBOX ซึ่งจำหน่ายสินค้าในชีวิตประจำวัน อาทิ แป้งเด็ก โฟมล้างหน้าทิชชูเปียก พาวเวอร์แบงก์ สินค้าสุขภาพและความงาม อาทิ อาหารเสริม สกินแคร์ เครื่องสำอาง ฯลฯ ซึ่งขณะนี้มีให้บริการกว่า 40 จุดจากเดิมที่มีเครื่องจำหน่ายสินค้าอัตโนมัติให้บริการอยู่แล้ว 5 โมเดล คือ 7-Eleven ขายสินค้าทั่วไป Duck Land อาหารที่เกี่ยวกับเป็ด เช่น ข้าว บะหมี่ Farm Mee ขายอาหารเพื่อสุขภาพ Araebtia ขายกาแฟ ทั้งกาแฟมวลชน และ All Café… Vending Machine ของซีพี รีเทลลิงค์ พัฒนาด้วยเทคโนโลยีจากอิตาลี ผลิตในจีนและใช้ AI เข้ามาจัดการด้านสินค้าและ ชำระค่าสินค้าได้ทั้งระบบ E-Wallet และ QR Code
โอสถสภาเข้าซื้อกิจการ Asia Vending Machine Operation
โดยโอสถสภาเจ้าของสินค้าเครื่องดื่มประจำวันยอดฮิตมากมาย รวมถึงผลิตภัณฑ์ส่วนบุคคลอย่างแป้งเด็ก ครีมอาบน้ำโรออน หรือแม้กระทั่งผลิตภัณฑ์เสริมอาหารและยา… ได้เข้าซื้อหุ้นของบริษัท เอเซีย เวนดิ้งแมชชีน โอเปอร์เรชั่น จำกัด หรือ AOC ด้วย มูลค่า 25.50 ล้านบาทในสัดส่วน 51% จากบริษัท ฟูจิ ฟุริกาว่า อี แอน์ ซี (ประเทศไทย) จำกัด และบริษัท ฟูจิ อิเลคทริค (ประเทศไทย) จำกัด… ซึ่ง Asia Vending Machine Operation เป็นผู้จำหน่ายผลิตภัณฑ์เครื่องดื่ม อาหาร และสินค้าอื่นๆ ผ่านเครื่องจำหน่ายสินค้าอัตโนมัติอยู่แล้ว… การเข้าซื้อกิจการครั้งนี้สะท้อนกลยุทธ์ของโอสถสภาเป็นอย่างดีว่า… ลุย Vending Machine เต็มตัวแน่นอน
นี่รีวิวให้เห็นเพียงรายใหญ่ๆ ที่เคลื่อนไหวชัดเจนแล้วเท่านั้นครับ… ที่กำลังซุ่มอยู่ยังมีอีกมาก ซึ่งผมก็ยังหาข้อมูลได้ไม่ชัดเจนพอ อย่างกรณีของ ยูนิ-เพรสซิเดนท์ เจ้าของแบรนด์น้ำผลไม้กล่องยูนิฟก็ชัดเจนกับแนวทาง Vending Machine หรือแม้แต่ T.G. VENDING ในเครือ TCP ก็ชัดเจนว่า เครื่องดื่มกระทิงแดงและสินค้าในเครือก็จะมีตู้ Vending Machine ไปวางเช่นกัน
