Zero Waste Agriculture หรือ เกษตรกรรมปลอดของเหลือ ซึ่งเป็นแนวคิดการทำเกษตรกรรมเพื่อความยั่งยืนบนห่วงโซ่การจัดการผลผลิตทั้งปลูกพืชเลี้ยงสัตว์ และ แปรรูปผลผลิตที่ได้ โดยนำของเหลือที่ไม่ได้ใช้จากห่วงโซ่การเพาะเลี้ยงและแปรรูปทุกลำดับ ไปทำประโยชน์ต่อเนื่องโดยไม่เป็นสาเหตุการปนเปื้อนดินน้ำอากาศและชั้นบรรยากาศ
Zero Waste Agriculture แต่เดิมเป็นเพียงกระแสด้านสิ่งแวดล้อม และ ประสิทธิภาพด้านผลผลิตซึ่งใครทำก็เป็นคนนั้นที่ได้ประโยชน์ ไปเต็มๆ
แต่เมื่อวิทยาการเกษตรกรรมได้เข้าสู่ยุคสมัยแห่งการใช้เทคโนโลยีชั้นสูง โดยมีการใช้ทั้ง IoT และ Artificial Interlligence/Machine Learning ในขั้นการใช้ DeepTech… ตัวอย่างกรณีการทำเกษตรอาหาร ก็ให้ได้ผลผลิตเป็นอาหารใกล้ 100% ที่สุดจนของเหลือและขยะในห่วงโซ่มีน้อยใกล้ศูนย์… ในขณะที่ผลผลิตทางการเกษตรเพื่อเก็บเกี่ยวใช้สอยที่ไม่เป็นอาหาร ก็สามารถแปรรูปและสร้างสมดุลย์ของห่วงโซ่การผลิตจนของเหลือและขยะในห่วงโซ่มีน้อยใกล้ศูนย์ให้ได้เช่นกัน
การพูดถึง Zero Waste Agriculture นับจากนี้ไป… จึงไม่ได้มีแต่ เศรษฐกิจสีเขียว หรือ Green Economy กับเกษตรเพื่อพลังงาน หรือ Green Energy รวมทั้งเกษตรเพื่อสิ่งแวดล้อม หรือ Green Environment และเกษตรเพื่อการท่องเที่ยว หรือ Green Tourism อีกต่อไป… เพราะทั้งหมดที่กล่าวมานั้นยังถือว่ามีของเหลือและส่วนเกินให้ต้องจัดการอยู่มาก ซึ่งบางกรณีมีมากยิ่งกว่าผลผลิตส่วนที่ใช้ประโยชน์ตามวัตถุประสงค์แรก หรือ ส่วนที่ใช้ประโยชน์ได้จริงเสียอีก
กรณีการปลูกข้าวเอาเมล็ดและทิ้งลำต้นเป็นตอซังและฟางข้าวกองมหึมายิ่งกว่ากองข้าวเปลือกที่ได้ และยังต้องสีข้าวเปลือกได้แกลบข้าวอีกกองมหึมายิ่งกว่าข้าวสารที่ใช้บริโภคได้… จึงเหลือการบ้านให้วิทยาการด้านการเกษตรอีกมากไปคิดต่อ ซึ่งวิทยาการด้านการเกษตรที่ยังปลูกพืชเลี้ยงสัตว์เอาไว้กินไว้ใช้ไม่ต่างอารยธรรมเมื่อหลายพันปีก่อนของมนุษย์อย่างที่เป็นอยู่… น่าจะต้องรื้อแนวคิดกันใหม่ทั้งหมด!!!
การคุยกันเรื่อง Smart Farmer หรือ เกษตรกรล้ำเลิศ และ Smart Officer หรือ เจ้าหน้าที่สุดล้ำเลิศ… ทั้งทักษะและวิทยาการด้านการเกษตรที่จะมาเป็นพี่เลี้ยงให้ Smart Farmer ได้พัฒนาและนำใช้เทคโนโลยีทางการเกษตรเพื่อเพิ่มผลผลิต… พัฒนาไปในแนวทางเศรษฐกิจสีเขียว และ ปลอดของเหลือกับขยะทิ้งโดยไม่เผาเป็นขี้เถ้าเสียก่อน… ซึ่งยังคงอนุรักษ์กรอบเรื่องการกินใช้ผลผลิตไม่ต่างจากเดิม
โดยส่วนตัวเชื่อว่าต้องคุยกันมากกว่าเทคนิคและเทคโนโลยีการ “ใช้ดินใช้น้ำ” ปลูกพืชเลี้ยงสัตว์อย่างไรให้กลายเป็น Smart Farmer หรือ สอนกันว่าควรเอาของเหลือที่เน่าได้–ไหม้ไฟได้ทำประโยชน์อะไรต่อ… เพราะถึงทำได้ก็ทำได้น้อย และ อะไรที่ “ไม่กิน–ไม่ใช้” ก็ตรงไปตรงมาตามนั้นในท้ายที่สุดว่า… ต้องทิ้งอยู่ดี
ประเด็นการผลิตอาหารโดยเลียนแบบวงจรชีวิตพืชสัตว์ที่มนุษย์ใช้เป็นอาหาร จึงน่าจะถึงวาระที่ต้องคุยกันเรื่องวัตถุดิบอาหารแบบ Zero Waste กันจริงๆ โดยเฉพาะ Zero Waste Agriculture เพื่อผลิตโปรตีนและคาร์โบไฮเดรทเพื่อให้พลังงานกับร่างกาย… ซึ่งมีคำตอบอยู่แล้วว่าสามารถหาทดแทนได้จากแหล่งผลิตและเทคนิคอื่นใดบ้างในยุคปัจจุบัน นอกเหนือจากเทคนิคเพาะหรือเลี้ยงแบบที่เคยเป็นมา
รายละเอียดเรื่องไม่ปลูกข้าวแล้วจะเอาข้าวที่ไหนกิน! ขอข้ามเรื่องหาอาหารแทนหาข้าวไปก่อนครับ… เพราะในเบื้องต้นนี้เพียงอยากเสนอแนวคิดในช่วงเปลี่ยนผ่านจาก “เกษตรอนุรักษ์” ไปสู่ “เกษตรเทคโนโลยี” และ ไปให้ถึง “การผลิตและได้มาซึ่งของกินของใช้ในอนาคต” ซึ่งผมคิดว่าทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องควรแหวกกรอบและคิดไกลกว่าที่เคยเป็นมา
References…
